Man fotografeert vanuit zijn auto stiekem een koppel
© Andrey_Popov/Shutterstock.com

In beginsel geldt dat Nederlandse instellingen geen gebruik mogen maken van hard- en software om verdachten af te luisteren, zoals Pegasus. Voor inlichtingen-, opsporings- en veiligheidsdiensten geldt echter een uitzondering. Of zij ook daadwerkelijk gebruikmaken van deze afluistersoftware, kan het kabinet niet zeggen.

Dat schrijven demissionair minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Kajsa Ollongren en minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag in een brief aan de Tweede Kamer.

Kabinet kan ‘geen mededelingen’ doen over eventueel gebruik van Pegasus

In juli onthulden zeventien internationale nieuwsorganisaties dat ze de hand hadden weten te leggen op een lijst met daarop meer dan 50.000 telefoonnummers. Op de lijst stonden de namen van honderden kritische journalisten, activisten, mensenrechtenadvocaten, zakenmensen, politici en veiligheidsfunctionarissen. Volgens de media en mensenrechtenorganisaties als Amnesty International werden deze mensen tussen begin 2016 en juni 2021 afgeluisterd en bespioneerd via Pegasus, spionagesoftware van de NSO Group. Het Israëlische cybersecuritybedrijf heeft altijd ontkend dat haar software wordt ingezet voor grootschalige afluisterpraktijken.

Voor SP-Kamerlid Jasper van Dijk was dit aanleiding om schriftelijke vragen te stellen aan minister Ollongren en minister Kaag. Hij wilde van de bewindslieden horen of Nederlandse instellingen gebruikmaken van Pegasus. Zij zeggen deze vraag niet te kunnen beantwoorden. In plaats van een simpele ‘ja’ of ‘nee’ schrijven de ministers het volgende:

“In het algemeen geldt dat het Nederlandse instellingen niet is toegestaan binnen te dringen in geautomatiseerde werken. Uitzonderingen zijn gemaakt voor justitie  en politiediensten ter opsporing van strafbare feiten, en voor inlichtingen- en veiligheidsdiensten ter bescherming van de nationale veiligheid. Deze organisaties kunnen onder omstandigheden en omgeven door waarborgen bijzondere bevoegdheden inzetten.

 Over de wijze waarop deze organisaties gebruikmaken van hun wettelijk toegekende bijzondere bevoegdheden kan ik in het openbaar geen mededelingen doen. Tot slot kan het, voor zover het mandaat daartoe opdracht geeft en de juridische kaders dat toelaten, ook de Krijgsmacht toegestaan zijn om in het kader van militaire missies en operaties geautomatiseerde werken binnen te dringen.”

Niet bekend over Nederlanders worden afgeluisterd met Pegasus

Op de vraag of Nederlandse politici, advocaten, journalisten en mensenrechtenactivisten met behulp van Pegasus-software worden afgeluisterd, kan het kabinet eveneens geen eenduidig antwoord geven. “Het kabinet beschikt niet over de lijst waarop nummers zouden staan van personen die zijn gehackt met het middel”, zo schrijven de ministers aan de Tweede Kamer.

Ollongren en Kaag benadrukken dat de status van de lijst met 50.000 telefoonnummers ‘niet geheel duidelijk’ is. Zij beschikken niet over een lijst van telefoonnummers van Nederlandse politici, journalisten, advocaten en mensenrechtenverdedigers, die vergeleken zou kunnen worden met de nummers op de door de nieuwsorganisaties vergaarde lijst.

Kabinet: ‘Afluisteren journalisten en politici is onacceptabel’

Tot slot vraagt Van Dijk of het kabinet net als de EU vindt dat het gebruik van Pegasus onaanvaardbaar is. Minister Ollongren en minister Kaag zeggen dat het gebruik van hacksoftware om politici, advocaten, journalisten en mensenrechtenactivisten af te luisteren onaanvaardbaar is. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, zei in reactie op de berichtgeving dat vrijheid van meningsuiting en persvrijheid kernwaarden van de EU zijn. Afluisteren en bespioneren van journalisten is dan ook uit den boze.

Michelle Bachelet, de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties (VN), was eveneens uiterst kritisch over de spionagesoftware van de NSO Group. “De onthullingen over het kennelijk wijdverbreide gebruik van de Pegasus-software om journalisten, mensenrechtenverdedigers, politici en anderen in diverse landen te bespioneren, zijn uiterst alarmerend. Ze lijken enkele van onze grootste nachtmerries te bevestigen over het mogelijke misbruik van bewakingstechnologie om de mensenrechten van mensen illegaal te ondermijnen”, zo zei hij nadat bekend werd dat honderden journalisten en politici mogelijk zijn afgeluisterd met Pegasus.

Ook commerciële partijen worden liever niet geassocieerd met NSO Group. Zo verwijderde Amazon alle online accounts en de gehele infrastructuur van het bedrijf op Amazon Web Services (AWS). Het Israëlische bedrijf gebruikte het content delivery network CloudFront om Pegasus te verspreiden. “Toen we lucht kregen van deze activiteiten, hebben we snel gehandeld om de relevante infrastructuur en accounts af te sluiten”, vertelde een woordvoerder van de online retailer.

Laat een reactie achter